عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین همسایه های ایران در منطقه خلیج فارس هستند که به اعضای شورای همکاری خلیج فارس نیز شهرت دارند.
ویژگی‌های خاص و موقعیت ژئوپولیتیک کشور ایران در منطقه و لزوم دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز 20 ساله کشور از جمله دلایلی هستند که لزوم بررسی اهمیت تجاری این کشورها برای ایران را آشکار می کنند؛ براساس سند مذکور، ایران باید تا سال 1404 شمسی، به قدرت اول اقتصادی، علمی و فناوری منطقه تبدیل شود لذا نیازمند ارزیابی سطح روابط با اعراب حوزه خلیج فارس است.
از ظرفیت منابع کشورهای جنوب ایران می توان به امکان واسطه گری برای صادرات انرژی کشور به مناطق و کشورهای غیرهمسایه اشاره نمود؛ همچنین وجود بازار مصرف در این کشورها برای کالا و خدمات ایرانی اعم از کالاهای مصرفی یا خدمات فنی و مهندسی از نقاط قوت تجارت با همسایگان حوزه خلیج فارس است. به عنوان مثال، از آنجایی که قطر فاقد راه خشکی برای تجارت با کشورهای اروپایی است، اگر بتوانیم گاز قطر را هنگام استخراج دریافت و از طریق ایران و ترکیه به اروپا منتقل کنیم درآمد بالایی برای کشور کسب خواهد شد. 
کارشناسان پایگاه خبری و تحلیلی اگزیم نیوز با بررسی نقاط قوت هر یک از کشورهای مذکور و استفاده از نظر کارشناسان و مسئولین این حوزه، به تحلیل روابط تجاری ایران با این کشورها و موقعیت جدید ایران در دوران پساتحریم در منطقه پرداخته است؛
به گزارش اگزیم نیوز، ارزش مبادلات تجاری ایران و عربستان در 9 ماهه منتهی به 21 دسامبر، تنها 215.1 میلیون دلار بود؛ لذا عمده کارشناسان حوزه تجارت مانند رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات و همچنین رئیس اتاق مشترک ایران و عمان، معتقدند ارزش مبادلات تجاری دو کشور ناچیز بوده و تنش در این روابط نمی تواند به اقتصاد ایران آسیب چندانی وارد کند. 
ارزش مبادلات تجاری ایران با عمده کشورهای عربی که به تبعیت از عربستان، روابط خود با ایران را قطع کرده اند نیز رقم چندان قابل ملاحظه ای نبوده است. برای مثال، ارزش مبادلات تجاری ایران با بحرین، سودان، جیبوتی و سومالی (4 کشور دیگری که روابط تجاری با تهران را کاهش داده اند) نیز مجموعا به 150 میلیون دلار نمی رسد.
لازم به ذکر است که در مورد امارات بحث یک استثنا در میان شرکای تجاری عرب و در حوزه خلیج فارس برای ایران مطرح می شود؛ این کشور که یکی از شرکای تجاری و اقتصادی مهم ایران در دوران تحریم های غرب بوده است، به لحاظ زیرساخت های اقتصادی و حجم بالای سرمایه گذاری در این کشور همچنان از اهمیت ویژه ای در میان سایر همسایه های خلیج فارس برای ایران برخوردار است.
ارزش مبادلات تجاری ایران و امارات در 9 ماهه منتهی به 21 دسامبر سال جاری رقمی بیش از 44.1 میلیارد دلار گزارش شده است. ارزش کالاهای صادراتی از ایران به امارات در سال گذشته نیز  معادل 11 درصد از  کل صادرات ایران بوده است، همچنین ارزش واردات ایران از این کشور رقمی بالغ بر 23 درصد کل واردات کشور را پوشش داده است؛ لذا  جایگزین نمودن امارات با یک شریک دیگر در منطقه نظیر ترکیه یا عمان حداقل در کوتاه مدت امکان پذیر نخواهد بود.

عربستان در افق چمدانی
مسعود دانشمند، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران و رئیس اتاق مشترک ایران و امارات در گفتگو با خبرنگار اگزیم نیوز در تحلیل روابط تجاری با عربستان گفت: پیش از این ما صادرات محصولات صنعتی و کشاورزی به عربستان داشتیم و در مقابل در قسمت واردات، کالاهای مصرفی مانند صابون و خمیردندان های مونتاژی در این کشور را وارد می کردیم؛ با توجه به قطع روابط دو کشور در شرایط فعلی باید گفت که بطور کلی تجارت با عربستان تجارت مطمئنی برای ما نخواهد بود و روابط پیش از این و احتمالا روابط آینده با این کشور عمدتا بصورت چمدانی بوده و صورت رسمی ندارد.
دانشمند افزود: در صورت برقراری مجدد روابط ایران و عربستان، این کشور بازار نسبتا خوبی برای صادرات کالاهای ایرانی بوده و از طریق بازارهای داخل عربستان، امکان فروش کالاهای ایرانی به حجاج سراسر دنیا امکان پذیر خواهد شد.
وی در زمینه مزیت های نسبی عربستان نسبت به ایران گفت: صنایع پتروشیمی و محصولات کشاورزی مواردی هستند که در روابط تجاری عربستان با جهان مطرح میشوند و از آنجایی که ما در هردوی این موارد دست کمی از تولیدات عربستان نداریم و تنها در دوران جنگ تحمیلی بوده که ایران مجبور به خرید محصولات پتروشیمی از عربستان شده است؛ لذا احتیاج چندانی به برقراری روابط مجدد برای ایران وجود ندارد.

عراق؛ بازار پرکشش

به گزارش اگزیم نیوز، کارشناسان حوزه تجارت بر این باورند که بازار عراق برغم همه تهدیدها و سیاه نمایی هایی که در رسانه ها علیه آن صورت می گیرد، بازار پرکششی است و لازمه حضور در این بازار مستلزم داشتن اطلاعات دقیق، تحقیقات جدی و مشاوره صحیح از افراد و شرکت های خبره و تعامل با طرف های عراقی مورد اعتماد است. کشور عراق به رغم وضعیت بی ثبات آن از حیث سیاسی و امنیتی به عنوان بازار هدف مناسبی برای ایران شناخته شده است. شرکت های خودرو سازی و لبنیاتی ایرانی را فعلا می توان بهترین الگوی موفق فعالیت تجاری و سرمایه گذاری در عراق به شمار آورد.

دولت عراق با توجه به بحران مالی این کشور اکنون طرح اعتبار بخشی به صنعت داخلی را به عنوان یک راهبرد پیگیری می کند و با شعار «ساخت عراق» درصدد تقویت تولید داخلی و کاهش صادرات است و در این رقابت تنها شرکت های ایرانی که سالهاست در بازار عراق فعالیت می کنند، می توانند با این تغییرات، سازگاری کنند.

یکی از شیوه های امکان سنجی ورود به بازار عراق حضور در نمایشگاه های بین المللی کشور عراق، اعزام هیأت های تجاری و بازاریابی و ارتباط رودر رو با تجار عراقی است. تحولات اخیر منطقه و محدودیتهای تجاری پیش آمده در مرزهای غربی و شمالی عراق باعث پدید آمدن فرصتی مضاعف در افزایش صادرات کالاهای مصرفی از مرزهای ایران شده و اطلاع رسانی کاربردی به تجار و بازرگانان، یقیناً منجر به افزایش تراز تجاری با آن کشور خواهد گردید.

عمان، شریک و دوست قدیمی
کالاهای صادراتی مهم عمان شامل نفت خام، صادرات مجدد کالا، ماهی، فلزات و پارچه است و کالاهای وارداتی آن نیز شامل ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل، کالاهای صنعتی مواد غذایی و روغن صنعتی است.
محسن ضرابی، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عمان به اگزیم نیوز گفت: نگاه ما به عمان تنها به لحاظ فرصت تجاری بین دو کشور مطرح نیست و اهمیت این کشور برای ایران از ابعاد مختلفی قابل بررسی خواهد بود؛ عمان می تواند برای زمان هایی که صادرات ما به کشورهای دیگر به لحاظ سیاسی دچار مشکل باشد، به عنوان واسطه صادرات قرار بگیرد کما اینکه در دوران تحریم همین اتفاق افتاد و بانک ملی مسقط با وجود تحریم های بانکی بین المللی ایران روابط بانکی دو کشور را برقرار می نمود. همچنین ارتباط تجار عمان با کشورهای آفریقایی هم بسیار خوب است و لذا این نکته هم می تواند در توسعه ارتباطات تجاری کشور ما دارای اهمیت باشد؛
 همچنین، معافیت های گمرکی که عمان در ارتباط با برخی کشورهای اروپا و نیز آمریکا دارد، مورد مثبت دیگری در تبادلات تجاری ایران با این کشور به حساب می آید.
به گفته رئیس اتاق مشترک ایران و عمان، بعد از امارات که قوی ترین زیرساخت های تجاری را برای همکاری با ایران داشته است، عمان  امن ترین مکان برای سرمایه گذاری های مشترک و نیز واسطه مناسبی برای تبادلات ایران با جهان خواهد بود؛ در شرایط فعلی که به تبع عربستان، امارات هم سطح روابطش را با ایران کاهش داده است، توجه به نقاط قوت عمان برای تجارت و توسعه روابط از اهمیت زیادی برخوردار است.
ضرابی در ادامه از وجود زیرساخت های کافی تجارتی در عمان مانند امکانات موجود در بندر تجاری صحار خبر داد و گفت: با توجه به روابط سیاسی فعلی با اعراب حوزه خلیج فارس، این بندر می تواند جایگزین معادلی برای بندر جبل علی امارات باشد.
وی در ادامه عمان را پایگاه مناسبی برای ایجاد سرمایه گذاری های مشترک تولیدی مانند صنایع نفت و پتروشیمی عنوان نمود و همچنین این کشور را به عنوان شریکی برای تجارت خدمات فنی و مهندسی ایران مناسب دانست؛ ضرابی با اشاره به آسیب حداقلی بحران 2008 به اقتصاد و صادرات عمان افزود: این کشور حتی در دوران بحران جهانی 2008 حرکت آرام و پیوسته خود در حوزه صادرات خدمات را حفظ نموده است.
ضرابی همچنین گفت: با پیشرفت طرح خط کشتیرانی ایران-عمان، حجم مبادلات تجاری دو کشور افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. 
رئیس اتاق مشترک ایران و عمان با تاکید بر بندر دوقوم به عنوان یکی از مهم ترین بنادر عمان گفت: درصدد افزایش ارتباطات بندری و بویژه ارتباط با بندر دوقوم عمان هستیم؛ این بندر بدلیل پروژه های در دست احداث و ساخت و سازهایی که در حال حاضر دارد، به لحاظ صادرات مصالح و مواد اولیه ساختمانی نیز حائز اهمیت است.

امارات در عصر جدید تجاری
امارات متحده عربی بزرگترین شریک تجاری ایران در منطقه است. این کشور در سالهای اخیر حجم زیادی از کالاهای مورد نیاز ایران را تامین می کرده و سهم بزرگی از کالاهای غیر نفتی را از ایران وارد نموده است.
رئیس اتاق مشترک ایران و امارات در مورد اهمیت تجاری این کشور در روابط با ایران به اگزیم نیوز گفت: تبادلات بازرگانی ما با امارات رقمی در حدود 30 میلیارد دلار است و بنظر       نمی رسد در دوران جدید پساتحریم و تا 2 یا 3 سال آینده تغییری در حجم روابط با این کشور ایجاد شود.
دانشمند افزود: حجم بالای کالا و خدماتی که تا به امروز از امارات وارد می کردیم به دلیل زیرساخت های بندری و بانکی قوی تر اماراتی ها بوده است و لذا توسعه بنادر ما تا چنین سطحی در کوتاه مدت امکان پذیر نخواهد بود؛ افزایش بهره وری در بنادر باعث جذب خطوط کشتیرانی مهم در منطقه خواهد شد، همچنین در مورد سیستم بانکی، حتی در صورت بازگشت به شرایط پیش از تحریم، باز هم نسبت به امارات ضعف هایی خواهیم داشت.
رئیس اتاق مشترک ایران و امارات در زمینه ی نمایندگی انحصاری برندهای معتبر جهانی در منطقه گفت: در دوران تحریم های بین المللی علیه ایران اروپایی ها، ژاپن و کره جنوبی نمایندگی انحصاری برندهای خود در منطقه را به امارات واگذار کرده اند؛ تویوتا، پاناسونیک و سونی ژاپن و بنز آلمان نمونه هایی از این نمایندگی های انحصاری در امارات هستند؛ لذا برای بازگشت واقعی ایران به شرایط پیش از تحریم ایجاد یک اطمینان خاطر نسبت به کشور ما از دید کشورهای جهان مورد نیاز خواهد بود.
دانشمند همچنین از اهمیت امارات به عنوان واسطه صادرات به قلب آفریقا نام برد و گفت: برای بازتعریف ظرفیت های ایران در دوران پساتحریم نیاز به تبادل امکانات و اطلاعات بین دو کشور ایران و امارات خواهیم داشت؛ ایجاد بازارهای مشترک بین دو کشور راه حل مناسبی برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری ایران در پساتحریم خواهد بود؛ بازارهای اکو که ایران دسترسی خوبی به آنها دارد و بازار کشورهای آفریقا که امارات به آنها متصل است قابل تبادل و به اشتراک گذاری بین دو کشور هستند.

کویت بی تأثیر بر آمار تجاری ایران
کویت با نزدیك به ۱۰۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت خام، بیش از ۸ درصد از ذخایر نفت خام جهان را در اختیار دارد؛ لذا کاهش قیمت های جهانی نفت و گاز موجب شد تا بانک مرکزی کویت در آخرین گزارش سالانه خود درباره رشد اقتصادی این کشور در سال 2014 رشد اقتصادی منفی 1.6 درصدی را گزارش دهد.
به گزارش اگزیم نیوز، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران درباره ی اهمیت تجاری کویت گفت: حجم تجارت با این کشور عملا در حدی نیست که نوسان آن تاثیری روی اقتصاد ایران داشته باشد؛ ما همواره حجمی از صادرات به کویت داشته ایم و در مورد واردات هم پیش از انقلاب تا کنون تجاری بوده اند که با کویت مبادلات داشته و محصولاتی را وارد می نموده اند و این روابط همچنان ادامه دارد اما در حدی نیست که بر آمار تجاری کشور اثرگذار باشد.
دانشمند با اشاره به فضای پساتحریمی ایران گفت: از آنجایی که کویت در تولیدات صنعتی، کشاورزی و حتی نفت و پتروشیمی چیزی افزون بر تولیدات ایران ندارد، انتظار نمی رود روابط با این کشور در شرایط جدید تغییر چندانی را تجربه نماید؛ البته تمایل ایرانی های ساکن کویت و نیز تجار خود این کشور به محصولات کشاورزی ایرانی به عنوان بازاری برای صادرات کشاورزی ما اهمیت دارد و همچنین یک طرح انتقال آب آشامیدنی به کویت هم مدتی مطرح بوده ولی هنوز عملی نشده است.

بحرین و امتیازات فولادی
مسعود دانشمند همچنین در مورد روابط ایران با بحرین به اگزیم نیوز گفت: پیش از قطع روابط سیاسی با این کشور، از ظرفیت های محدود آنها در برخی موارد مانند واردات گندله استفاده می کردیم و محصولاتی مانند فولاد، شمش آلومینیوم و مقداری هم محصولات کشاورزی به آنها صادر می کردیم.
وی افزود: در صورت برقراری مجدد روابط دو کشور هم تغییر چندانی در این روابط انتظار نمی رود؛ البته در مقطعی از زمان بحرین مرکز پولی خاورمیانه بود و بورس طلا و مرکز بانکداری منطقه به حساب می آمد که در حال حاضر هیچ مزیت خاصی به لحاظ تجاری ندارد.

قطر؛ قطب گازی منطقه
در سالهای اخیر تعاملات خارجی قطر با کشورهای جهان رونق گرفته و ورود سرمایه خارجی به این کشور افزایش یافته است.
تا قبل از دهه 90 ، اقتصاد بسیاری از مردم این کشور بر پایه ماهی‌گیری و کسب و کار دریایی بود. اما پس از سرمایه گذاری بر روی صنایع نفت و گاز و استفاده حداکثری از منابع، اقتصاد قطر با جهش بزرگی مواجه شد و هم اکنون یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت و گاز طبیعی در دنیا با سرمایه بیش از 90 میلیارد دلار به حساب می آید. 
به دنبال کاهش بهای جهانی نفت و گاز، دولت قطر ماه گذشته پيش بيني کرده بود کسري بودجه اين کشور در سال 2016 به 46 ميليارد و 500 ميليون ريال برسد که برای اولين بار در 15 سال اخیر خواهد بود.   
مسعود دانشمند در مورد آخرین کشور همسایه ایران در حوزه خلیج فارس نیز گفت: قطر تولیدات صنعتی ویژه ای ندارد و به لحاظ بازار صادراتی هم معمولا واردات دام و کشاورزی از ایران داشته است.
وی افزود: تنها بخش اقتصادی فعال در این کشور، حوزه نفت و گاز آن است که تبادلی با یاران نداشته است؛ لذا انتظار نمی رود تغییر روابط سیاسی و شرایط بین المللی ایران تاثیری در حجم روابط تجاری ایران و قطر داشته باشد.